Terugblik dodenherdenking 4 mei
Op zondag 4 mei vond de jaarlijkse Dodenherdenking plaats. Ook in Heemskerk was een programma. Vanaf het gemeentehuis was een stille tocht naar de Dorpskerk. Daar hield burgemeester Alexander Luijten een toespraak. Er werden gedichten voorgedragen en muziekcorps St. Caecilia speelde een aantal muziekstukken. Het jaarthema van 2025 was 80 jaar vrijheid.
Wij herdenken vandaag de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog én de slachtoffers van oorlogssituaties en vredesoperaties waarbij Nederland nadien betrokken was. Het gaat daarbij om mensen, die op tal van manieren, in tal van situaties, hun leven gegeven hebben. Het grootst denkbare offer gebracht hebben ten behoeve van onze vrijheid. Vrijheid waarin wij inmiddels al 80 jaar leven.
Het gaat in veel gevallen om mensen die de gedachte aan onrecht, onrechtvaardigheid en onvrijheid onverdraaglijk vonden. En die het dappere besluit hebben genomen daartegen in verzet te komen.
Hoe zij die knoop hebben doorgehakt, in wat later bleek een kwestie van leven of dood te zijn, is zelden treffender of ontroerender beschreven dan door Jan Campert in zijn gedicht De Achttien Doden. Het is een gedicht over achttien verzetshelden die door de Duitse bezetter worden geëxecuteerd. Ik citeer:
O lieflijkheid van lucht en land
Van Hollands vrije kust
ééns door den vijand overmand
Vond ik geen uur meer rust
Wat kan een man, oprecht en trouw,
Nog doen in zulk een tijd?
Hij kust zijn kind, en kust zijn vrouw
En strijdt den ijdelen strijd
Die woorden spreken voor zich. De prijs die voor de strijd, voor het verzet, moet worden betaald, is misschien hoog, maar, zoals we tegenwoordig zouden zeggen: nietsdoen was geen optie.
Het onderwerp vrijheid is juist de laatste tijd weer actueel. Meer dan ooit sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog voelen wij weer dreiging. Dreiging dat onze vrijheid en onze waarden onder druk staan.
Vrijheid gaat over waarden maar ook, heel concreet, over onze manier van leven. Over je veilig kunnen voelen. Dat kenmerkt ook de situatie waarin Heemskerk zich in de oorlog bevond. Ook hier was de ellende groot. De bezetting betekende dat sprake was van een avondklok. Er is honger geleden. Er heeft een aantal gruwelijke Duitse represailles plaatsgevonden na aanslagen van het verzet, er was onderduik, en er was ook, altijd maar weer, de angst voor razzia’s. Het duingebied werd vol gelegd met landmijnen. Heemskerkers die in het gebied woonden werden gedwongen te evacueren. En er gold een verbod op groente en aardappelteelt, op jacht en op bramenpluk. Recreatie in het duin of op het strand was uiteraard al helemaal taboe.
Met de bevrijding kwam aan die onvrijheid een einde. En konden ook de Heemskerkers weer het leven leiden waarvoor ze zelf kozen. Dank zij al diegenen die daarvoor hebben gestreden en die in veel gevallen een hoge prijs hebben moeten betalen. Het is aan ons om samen niet alleen te herdenken, maar ook pal te staan voor onze vrijheid. Een vrijheid waaraan we de afgelopen tachtig jaar misschien gewend zijn geraakt maar die, juist nu, gekoesterd én beschermd moet worden. Zodat de offers die zijn gebracht niet voor niets zijn geweest.
Laten we daarom vandaag stilstaan.
En morgen de vrijheid vieren.