Stolpboerderij aan de Tolweg (H14)
Adres: Tolweg 27, 1967 NG Heemskerk
Kadastraal: C 2081
Inleiding
Op de hoek van de Tolweg en de Hoflaan gelegen STOLPBOERDERIJ uit 1876 genaamd "Welgelegen". Deze grote stolp van het afgeleide Noord-Hollandse type werd gebouwd in opdracht van veehouder Pieter Hoogewerf.1 Vermoedelijk heeft aannemer Potveer uit Avenhorn de boerderij gebouwd en wellicht ook ontworpen. De rijk uitgevoerde voorgevel vertoont invloeden van het neoclassicisme (o.a. pilasters, hoofdgestel, symmetrie) en de chaletstijl (dak van de middenpartij). In 1980 is de boerderij gerenoveerd, waarbij onder meer het woongedeelte is vergroot en naar verluidt de bedsteden zijn uitgebroken. De oorspronkelijk zesruits schuiframen in de voorgevel zijn met behoud van de originele kozijnen vernieuwd. Achter de boerderij stond een kleinveeschuur die in de jaren dertig gesloopt is voor de bouw van een moderne stal.2 Wegens bezwaren van de eigenaar kon het interieur niet beoordeeld worden. In de voortuin staan zes beeldbepalende bomen die deel uitmaken van de bescherming.
N.B. De in de jaren dertig aangebouwde stal linksachter valt buiten de bescherming.
Omschrijving
Op rechthoekig grondplan (circa 17 x 22 m) gebouwde stolpboerderij van het afgeleide Noord-Hollandse type onder een schilddak gedekt met gesmoorde Hollandse pannen. Alle buitenmuren zijn in kruisverband gemetseld van rode handgevormde drielingen van het formaat 18-18,5 x 4 cm (het voegwerk is platvol vernieuwd).
De nagenoeg symmetrische voorgevel (NW) is verfraaid met hoekpilasters, een gepleisterde plint en een rijk geprofileerd hoofdgestel dat onderbroken wordt door een met een forse dakopbouw verhoogde middenrisaliet. De gemetselde dakopbouw heeft een flauwhellend zadeldak (waarop thans gesmoorde verbeterde Hollandse pannen) met een ruim overstek waarlangs een daklijst met een sierlijk uitgesneden onderrand. In de top van de dakopbouw bevindt zich een driehoekig spaarveld waarin een klein rondvenster, en ter hoogte van de zolder een door sierankers geflankeerd Serliovenster. Het laatste is samengesteld uit een door smallere zijramen geflankeerd middenraam met als bovenlicht een halfrond drieruits raam van gietijzer. De dakopbouw heeft in het verlengde van het hoofdgestel en gepleisterd muurvlak met in het midden in kleine zwartgeverfde kapitalen de naam van de boerderij en links en rechts een sieranker. De voorgevel telt vijf schuifvensters (oorspronkelijk met zesruits schuiframen): twee in de middenrisaliet, twee in het rechter geveldeel en één links. Rechts van het laatstgenoemde venster bevindt zich de voordeur, een paneeldeur met in het midden een raampje waarvoor smeedwerk in diagonaal ruitpatroon (de vier paneeltjes rond dit middenraam waren vroeger dicht).
De rechterzijgevel (ZW) heeft links van het midden een tweetal zesruits schuifvensters en in de aan de (voormalige) dars grenzende rechter gevelhelft drie halfronde gietijzeren tuimelramen voorzien van een gepleisterde lekdorpel. Rechts van het linker tuimelraam bevindt zich een opgeklampte deur met bovenlicht. De twee rechter tuimelramen worden geflankeerd door drie schootankers op halve gevelhoogte.
In de linkerzijgevel (NO) bevindt zich rechts een dichtgezet keldervenster en links hiervan een (vernieuwde) deur met bovenlicht en een hoog aangebracht liggend venster waarin twee vierruits ramen (het uitzetraampje rechtsboven dateert evenals de drie vensters in de linker gevelhelft uit XXd).Voorbij het rechter geveldeel is de linkerzijgevel voorzien van een dubbele rij schootankers.
In de achtergevel (ZO) bevindt zich links de terugliggende voormalige darsdeur.
De inwendige houten draagconstructie bestaat gezien de lengte van de nok uit een dubbel vierkant dat dienst deed als hooiberging. Rechts hiervan was de dars, links de koestal. Het aan de voorgevel grenzende woongedeelte strekt zich uit over de volle breedte van de boerderij, hetgeen kenmerkend is voor een afgeleide Noord-Hollandse stolp.
In de voortuin staan zes beeldbepalende bomen: van links naar rechts een paardekastanje, een rode beuk (beide circa 0,80 m in doorsnede) en vier leibomen (ø ca. 0,40 m). De zes bomen geven schaduw aan de op het noord-westen gerichte woonvertrekken.
Waardering
De stolpboerderij Tolweg 27 met bijbehorende zes bomen is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische als markant en merendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een grote Noord-Hollands stolp uit de jaren zeventig van de negentiende eeuw opgetrokken in een door neoclassicisme en chaletstijl beïnvloede bouwtrant. Tevens heeft de stolpboerderij situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging op de hoek van de Tolweg en de Hoflaan.